มีวิธีแก้ปัญหาราคาสินค้าเกษตรตกตํ่าอย่างยั่งยืนหรือไม่?

“อะไรเป็นสาเหตุที่ทำให้ราคาสินค้าเกษตรตกตํ่า”

หากอาศัยแนวคิดเก6ียวกับการทำงานของกลไกตลาดจะพบว่า ราคาสินค้าโดยทั่ว ไปจะถูกกำหนดโดย
ความต้องการซืGอสินค้า หรือ อุปสงค์ (Demand) และ ปริมาณสินค้าท6ีผู้ผลิตต้องการนำมาขาย หรือ อุปทาน
(Supply) เม6ือใดท6ีความต้องการซืGอสินค้ามีมากกว่าสินค้าท6ีนำมาขาย คือ มีอุปสงค์มากกว่าอุปทาน สินค้านัGนจะ
มีราคาสูง แต่ถ้าเม6ือใดความต้องการซืGอสินค้ามีน้อยกว่าสินค้าท6ีมีขายอยู่ในท้องตลาด กล่าวคือ มีอุปสงค์น้อย
กว่าอุปทาน ผู้ขายจะไม่กล้าตัGงราคาสูง เพราะอาจจะทำให้เขาขายสินค้านัGนไม่ได้ สินค้านัGนก็จะมีราคาตํ6า
เม6ือพิจารณาธรรมชาติของสินค้าเกษตรทัว6 ไป จะพบว่า หากไม่มีการจัดการด้านการผลิตท6ีดี ผลผลิตท6ี
ได้จะมากหรือน้อยขึGนกับฤดูกาลและสภาพดินฟ้ าอากาศเป็นหลัก เช่น ปี ใดเกิดภาวะฝนแล้งหรือนGำท่วม ปี นัGน
ผลผลิตทางการเกษตรก็จะมีน้อย แต่ถ้าปี ใดดินฟ้ าอากาศดี ผลผลิตท6ีได้ก็จะมีมาก ส่วนด้านของผู้ซืGอนัGน หากผู้
ซืGอสินค้าเกษตรส่วนใหญ่ซืGอไปเพ6ือการบริโภค เราจะพบว่าความต้องการซืGอจะถูกจำกัดโดยความสามารถใน
การบริโภคสินค้านัGน เช่น โดยเฉล6ียผู้บริโภคแต่ละคนไม่สามารถบริโภคเงาะได้เกิน 1 กิโลกรัมต่อวัน ดังนัGน
ถึงแม้ว่าเงาะจะมีราคาถูกมากเพียงใด ผู้บริโภคก็จะไม่ซืGอมากไปกว่าความต้องการบริโภค ดังนัGนเม6ือถึงฤดูเก็บ
เกี6ยวผลผลิต เกษตรกรทุกคนก็จะพร้อมใจกันเก็บเกี6ยวผลผลิตเพื6อนำมาขาย เนื6องจากผลผลิตทางการเกษตรไม่
2
สามารถเก็บรักษาได้นาน จึงทำให้ผลผลิตออกสู่ตลาดในปริมาณมาก ขณะท6ีความต้องการซืGอมีจำกัดดังท6ีได้
กล่าวแล้ว ผลท6ีตามมาคือราคาผลผลิตนัGนก็จะตกตํ6า เน6ืองจากอุปทานของสินค้ามีมากกว่าอุปสงค์ หากยิง6 มีการ
นำผลผลิตออกมาขายมากเท่าใด ราคาผลผลิตนัGนก็จะยิง6 ตกตํ6ามากเท่านัGน
ดังนัGน ปี ใดท6ีสภาพดินฟ้ าอากาศดีทำให้เกษตรกรสามารถเก็บเก6ียวผลผลิตได้มาก อุปทานของสินค้าก็
จะมีมาก แทนท6ีจะช่วยให้เกษตรกรมีรายได้มากด้วย กลับพบว่าในปีนัGนจะมีการเรียกร้องให้รัฐบาลเข้ามา
ช่วยเหลือ เพราะราคาผลผลิตจะตกตํ6ามากจนอาจทำให้เกษตรกรต้องประสบกับภาวะขาดทุน และถ้าในปีนัGนมี
ปัญหาเศรษฐกิจตกตํ6าเกิดขึGน ส่งผลให้ความต้องการบริโภคสินค้าต่างๆ รวมถึงสินค้าเกษตรลดน้อยลง ซึ6ง
หมายถึงอุปสงค์ของสินค้าเกษตรลดลงไปด้วยแล้ว เท่ากับเป็นการซGำเติมให้ราคาสินค้าเกษตรตกตํ6าลงมาก
ยิง6 ขึGนไปอีก
จึงกล่าวได้ว่า สาเหตุสำคัญทีทำให้ราคาสินค้าเกษตรตกตําคือ ปริมาณผลผลิตมีมากกว่าความต้องการ
บริโภค หรือ มีอุปทานมากกว่าอุปสงค์นันเอง ซึ6งวิธีการท6ีสามารถแก้ปัญหาราคาสินค้าเกษตรตกตํ6าได้ คือ ต้อง
ควบคุมปริมาณการผลิตไม่ให้มีมากเกินกว่าความต้องการบริโภค (ควบคุมด้านอุปทานของสินค้า) และ/หรือ
เพิ6มความต้องการบริโภคให้สอดคล้องกับปริมาณการผลิตท6ีมีมากขึGน (เพิ6มอุปสงค์ของสินค้า) ทัGงนีGการเพิ6ม
ความต้องการบริโภคสินค้าสามารถทำได้โดยการเพิ6มหรือขยายตลาด แต่หากไม่มีการควบคุมปริมาณการผลิต
ให้เหมาะสม ในท6ีสุดเม6ือความต้องการบริโภคถึงจุดอิ6มตัว ก็จะเกิดปัญหาราคาตกตํ6าเช่นเดิม ดังน(ัน การควบคุม
ปริมาณการผลิตให้สอดคล้องกับความต้องการบริโภคจึงเป็นแนวทางทีจะสามารถแก้ปัญหาราคาผลผลิตตกตํา
ได้อย่างยังยืน
การควบคุมปริมาณการผลิตให้พอดีกับความต้องการบริโภคสามารถทำได้หรือไม่สำหรับสินค้าเกษตร
ของไทย -- เนื6องจากตลาดสินค้าเกษตรส่วนใหญ่ของไทยเป็นตลาดที6ประกอบด้วยผู้ผลิตที6เป็นเกษตรกรรายย่อย
จำนวนมาก การควบคุมปริมาณการผลิตจึงทำได้ยาก นอกจากนีGการตัดสินใจทำการผลิตของเกษตรกรแต่ละคน
จะพิจารณาจากราคาสินค้าในปัจจุบันเป็นหลัก ประกอบกับธรรมชาติของสินค้าเกษตรที6ต้องใช้เวลานานในการ
ผลิต เช่น ลงทุนปลูกข้าววันนีG กว่าจะได้ผลผลิตก็อีกประมาณ 4 – 5 เดือนข้างหน้า หรือ ลงทุนปลูกเงาะวันนีG
กว่าจะได้ผลผลิตก็ต้องรออีกประมาณ 3 – 4 ปี ข้างหน้า ซึ6งถ้าวันนีGข้าวมีราคาดี เกษตรกรส่วนใหญ่ก็จะตัดสินใจ
ปลูกข้าวกัน ดังนัGนอีก 4 – 5 เดือนข้างหน้า ถ้าสภาพดินฟ้ าอากาศดี ก็จะทำให้มีผลผลิตข้าวออกสู่ตลาดใน
ปริมาณมาก เม6ือมีอุปทานมาก ขณะท6ีความต้องการบริโภคข้าวไม่เปล6ียนแปลง ราคาข้าวก็จะตํ6าลงตามกลไก
ตลาด ในทางตรงกันข้าม ถ้าวันนีGข้าวมีราคาตํ6า เกษตรกรส่วนใหญ่ก็จะหันไปทำการผลิตสินค้าอ6ืนแทนข้าว อีก
4 – 5 เดือนข้างหน้า ปริมาณข้าวท6ีออกสู่ตลาดก็จะมีน้อย ทำให้ข้าวมีราคาสูงขึGน แต่ถ้าเกษตรกรสามารถรู้
ล่วงหน้าตัGงแต่วันนีGว่าในอีก 4 – 5 เดือนข้างหน้าราคาข้าวจะตํ6าลง เขาคงไม่อยากปลูกข้าวในวันนีG ในทางตรงกัน
3
ข้าม ถ้าเขารู้ล่วงหน้าว่าในอีก 4 – 5 เดือนข้างหน้า ข้าวจะมีราคาสูง เขาคงจะตัดสินใจปลูกข้าวในวันนีGอย่าง
แน่นอน
ดังนัGน หากเกษตรกรรู้ข้อมูลด้านราคาและปริมาณความต้องการซืGอล่วงหน้า เขาก็จะสามารถวาง
แผนการผลิต เพ6ือให้ได้ผลผลิตในปริมาณท6ีสอดคล้องกับความต้องการของผู้ซืGอได้เหมือนกับสินค้า
อุตสาหกรรม เช่น รถยนต์ ท6ีมีการกำหนดราคาสินค้าไว้ล่วงหน้า เม6ือผู้บริโภคพอใจท6ีจะซืGอรถยนต์ในราคา
ดังกล่าวก็จะทำการสั6งซืGอ และเม6ือมีการสั6งซืGอผู้ผลิตจึงทำการผลิตให้ตรงกับความต้องการของผู้ซืGอ กรณีเช่นนีG
ทำให้ผู้ผลิตสามารถวางแผนการผลิตให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้ซืGอได้
แนวความคิดดังกล่าว นำไปสู่การพัฒนาตลาดซืGอขายสินค้าเกษตรล่วงหน้าของประเทศไทยท6ีปัจจุบันมี
สินค้าเกษตรท6ีซืGอขายล่วงหน้า 3 ประเภท ได้แก่ ยางพารา ข้าว และ มันสำปะหลัง ซึ6งตลาดซืGอขายสินค้าเกษตร
ล่วงหน้านอกจากจะมีประโยชน์ต่อผู้ผลิตที6ช่วยให้สามารถวางแผนการผลิตสินค้าให้สอดคล้องกับความ
ต้องการของผู้บริโภคได้แล้ว ยังช่วยลดความเส6ียงสำหรับผู้บริโภคได้อีกด้วย เพราะทำให้ผู้บริโภคมีความมัน6 ใจ
ว่า เขาจะได้บริโภคสินค้าในปริมาณและราคาที6เขาพอใจอย่างแน่นอน
แม้ว่าตลาดซืGอขายสินค้าเกษตรล่วงหน้าจะมีส่วนช่วยให้เกษตรกรรับข้อมูลด้านราคาและปริมาณความ
ต้องการซืGอล่วงหน้าเพ6ือใช้ประกอบการตัดสินใจด้านการผลิตให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภคก็ตาม
แต่เราก็ไม่สามารถใช้วิธีการซืGอขายล่วงหน้ากับสินค้าเกษตรทุกชนิดเพ6ือแก้ปัญหาราคาสินค้าเกษตรตกตํ6าได้
เพราะสินค้าเกษตรท6ีเหมาะสมต่อการซืGอขายล่วงหน้านัGน จะต้องเป็นสินค้าท6ีราคาต้องมีความผันผวนมากเพียง
พอท6ีจะทำให้ผู้ขายและผู้ซืGอสนใจท6ีจะเข้ามาทำการซืGอขายล่วงหน้าเพ6ือป้ องกันความเส6ียง รวมถึงสินค้านัGน
จะต้องมีปริมาณการผลิต หรือปริมาณการค้าท6ีมากเพียงพอ นอกจากนีG ต้องเป็นสินค้าเกษตรท6ีมีการกำหนด
มาตรฐานของสินค้าท6ีชัดเจน เน6ืองจากสินค้าเกษตรโดยทัว6 ไปมีความหลากหลายมาก หากไม่มีการกำหนด
มาตรฐานของสินค้าท6ีชัดเจน ก็จะเป็นการยากในการกำหนดราคาสำหรับการซืGอขายล่วงหน้าได้
สำหรับประเทศไทยจะพบว่า รัฐบาลมักเข้ามาแทรกแซงตลาดสินค้าเกษตรอยู่บ่อยครัGงโดยการใช้
มาตรการต่างๆ ซึ6งต้องใช้งบประมาณจำนวนมากเพ6ือแก้ปัญหาในระยะสัGน จนทำให้เกษตรกรส่วนใหญ่มีความ
เช6ือหรือเข้าใจว่ารัฐบาลจะเข้ามาช่วยเหลือเขาทุกครัGงท6ีมีปัญหาราคาผลผลิตตกตํ6า เขาจึงไม่สามารถรับรู้ถึงภาระ
ท6ีเกิดขึGนจากความเส6ียงดังกล่าวอย่างจริงจัง เกษตรกรส่วนใหญ่จึงไม่มีความสนใจท6ีจะหาวิธีการลดหรือป้ องกัน
ความเส6ียงท6ีอาจจะเกิดขึGน รวมถึงไม่มีความสนใจท6ีจะวางแผนการผลิตอย่างรอบคอบเพ6ือให้ได้ผลผลิตใน
ปริมาณท6ีสอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค ซึ6งในท6ีสุด หากรัฐบาลยังสนใจเฉพาะการแก้ปัญหาในระยะ
สัGนเท่านัGน ปัญหาราคาผลผลิตตกตํ6าก็จะยังคงต้องเกิดขึGนซGำซาก และ มีแนวโน้มท6ีจะขยายขอบเขตมากยิง6 ขึGน
ต่อไปในระยะยาว